تصفیه فاضلاب چرمسازی و دباغی شامل مجموعهای از روشهای فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی است که هدف آن کاهش آلایندهها و جلوگیری از ورود مواد خطرناک به محیط زیست است. این فاضلابها به دلیل ترکیبات مختلفی که در فرآیند تولید چرم استفاده میشود، نیاز به تصفیه جامع دارند. در ادامه به بررسی روشهای مختلف تصفیه فاضلاب چرمسازی و دباغی، مراحل تولید فاضلاب و ویژگیهای آن میپردازیم.
ویژگیهای فاضلاب چرمسازی و دباغی
فاضلاب چرمسازی و دباغی یکی از آلودهترین انواع فاضلاب صنعتی است که شامل ترکیباتی چون نمک، چربی، آهک، مواد قلیایی و اسیدی، و ترکیبات آلی میشود. به دلیل بالا بودن شاخصهای کیفی مانند BOD، COD، TSS و TDS و نیز تولید حجم بالای فاضلاب (به طور میانگین 35 تا 40 متر مکعب به ازای هر تن چرم)، تصفیه این فاضلابها از اهمیت ویژهای برخوردار است.
مراحل تولید فاضلاب در صنایع چرمسازی و دباغی
- نمکزنی و شستشو: پوست حیوانات قبل از دباغی با نمک آغشته میشود و در حوضچههای آب قرار میگیرد. در این مرحله، نمک در آب حل شده و پروتئینهای موجود در پوست وارد فاضلاب میشود.
- حذف مو و پشم: با استفاده از آهک، موها و پشمها از پوست جدا میشوند که باعث افزایش pH و خاصیت قلیایی آب میشود.
لشزدایی: در این مرحله، بافتهای باقیمانده و تکههای گوشت از پوست جدا میشود و وارد فاضلاب میشود. - موگیری: با استفاده از مواد شیمیایی مانند متیل آمین و کربنات سدیم، موها و دیگر ذرات اضافی از پوست جدا میشود.
- اسیدپاشی: به منظور کاهش آهک اضافه و تنظیم pH، به پوست اسید هیدروکلریک افزوده میشود.
- آنزیمدهی: در این مرحله، مواد زائد، لکهها و فولیکولهای مو با استفاده از آنزیمها حذف میشود.
- چربیزدایی: با استفاده از اسید سولفوریک و نمک، چربیهای اضافی روی پوست کاهش مییابد.
- دباغی: دباغی گیاهی و با استفاده از کروم و دیگر مواد شیمیایی انجام میشود که باعث افزایش پایداری الیاف پوست و ایجاد آلایندههای جدید در فاضلاب میشود.
روشهای تصفیه فاضلاب چرمسازی و دباغی
1. تصفیه فیزیکی
تصفیه فیزیکی شامل جداسازی ذرات بزرگ و جامد معلق از فاضلاب است. برای این کار از آشغالگیرها استفاده میشود تا تکههای پوست و مو جمعآوری شوند.
2. تصفیه شیمیایی
در این روش، با استفاده از مواد اکسیدکننده و منعقدکنندهها، ذرات معلق کوچکتر به لختههای بزرگتر تبدیل میشوند و سپس از فاضلاب جدا میشوند. مواد اکسیدکننده مانند کلر و مواد منعقدکننده مانند آلوم و کلرید فریک برای این منظور استفاده میشوند.
3. چربیگیری با شناوری سازی هوا
فرآیند DAF (Dissolved Air Flotation) برای جداسازی ذرات چربی و کلوئیدی استفاده میشود. حبابهای هوا به ذرات چربی چسبیده و آنها را به سطح فاضلاب میآورند تا جمعآوری شوند.
4. تصفیه بیولوژیکی
تصفیه بیولوژیکی برای حذف ترکیبات آلی استفاده میشود و شامل استفاده از باکتریها در فرآیندهای هوازی و بیهوازی است. روشهای متداول شامل MBBR، MBR، RBC، EAAS، USBF و SBR هستند.
5. تصفیه با جذب
در این مرحله، مواد رنگی و شیمیایی از فاضلاب با استفاده از فرآیند جذب و فیلتر کربنی جمعآوری و حذف میشوند.
6. تصفیه با فیلتراسیون
در انتهای فرآیند تصفیه، برای حذف ذرات بسیار ریز و نهایی، از سیستمهای فیلتراسیون استفاده میشود. چند سیستم فیلتراسیون موازی معمولاً برای حفظ کیفیت تصفیه به کار میروند.
طراحی و ساخت پکیج تصفیه فاضلاب
در طراحی پکیج تصفیه فاضلاب چرمسازی و دباغی، انتخاب روشهای مناسب و تجهیزات به دقت انجام میشود. تیمهای متخصص فاضلاب، فاضلاب را آنالیز کرده و فرآیندها و تجهیزات مورد نیاز را به طور اختصاصی انتخاب میکنند. ساخت دستگاه تصفیه با رعایت استانداردها و استفاده از متریالهای باکیفیت مانند فلز، پلیاتیلن، بتنی و فایبرگلاس انجام میشود.
نکات مهم در تصفیه فاضلاب چرمسازی و دباغی
1. اهمیت پایش مداوم
پایش مداوم کیفیت فاضلاب در مراحل مختلف تصفیه اهمیت زیادی دارد. این پایش به شناسایی مشکلات احتمالی و تنظیم فرآیندهای تصفیه کمک میکند و از بروز مشکلات زیستمحیطی جلوگیری میکند.
2. مدیریت مواد شیمیایی
مواد شیمیایی استفاده شده در فرآیند دباغی، مانند کروم و دیگر ترکیبات، باید با دقت مدیریت شوند. این مواد میتوانند به شدت آلودهکننده باشند و نیاز به کنترل دقیق برای جلوگیری از ورود آنها به محیط زیست دارند.
3. کاهش تولید فاضلاب
یکی از استراتژیهای کلیدی در مدیریت فاضلاب، کاهش تولید فاضلاب در منبع است. استفاده از فناوریهای نوین برای به حداقل رساندن مصرف آب و کاهش میزان فاضلاب تولیدی میتواند تأثیر قابل توجهی در کاهش نیاز به تصفیه داشته باشد.
4. بازچرخانی و استفاده مجدد
در صورت امکان، فاضلاب تصفیه شده میتواند برای مصارف غیرشرب، مانند آبیاری یا استفاده در فرآیندهای صنعتی، مورد استفاده مجدد قرار گیرد. این کار میتواند به صرفهجویی در منابع آب و کاهش هزینههای تصفیه کمک کند.
5. آموزش و آگاهیبخشی
آموزش کارکنان در زمینههای مربوط به تصفیه فاضلاب و مدیریت مواد شیمیایی برای اطمینان از رعایت استانداردها و کاهش خطاهای انسانی بسیار مهم است. همچنین، افزایش آگاهی در مورد اثرات زیستمحیطی فاضلابهای صنعتی میتواند به بهبود عملکرد تصفیه خانهها کمک کند.
6. بهروز رسانی تکنولوژی
تکنولوژیهای تصفیه فاضلاب به سرعت در حال پیشرفت هستند. بهروز رسانی تجهیزات و روشهای تصفیه با جدیدترین تکنولوژیها میتواند به بهبود کیفیت فاضلاب و کاهش هزینههای عملیاتی کمک کند.
نمونههای کاربردی تصفیه فاضلاب چرمسازی و دباغی
- تصفیه خانههای صنعتی: در بسیاری از کشورها، تصفیه خانههای صنعتی بزرگ برای صنایع چرمسازی و دباغی وجود دارد که از مجموعهای از روشهای تصفیه استفاده میکنند. این تصفیه خانهها معمولاً مجهز به تکنولوژیهای پیشرفته برای تصفیه فاضلاب هستند.
- پروژههای تحقیقاتی: در برخی از پروژههای تحقیقاتی، روشهای جدید و نوآورانه برای تصفیه فاضلاب چرمسازی و دباغی مورد بررسی قرار میگیرد. این پروژهها میتوانند شامل استفاده از نانوذرات، روشهای جدید بیولوژیکی و روشهای ترکیبی باشند.
- پروژههای کوچکمقیاس: در کارگاهها و کارخانههای کوچکتر، ممکن است از سیستمهای تصفیه فاضلاب مقیاس کوچک استفاده شود که به صورت محلی طراحی و نصب میشوند. این سیستمها به طور خاص برای نیازهای کوچکتر و مقیاس محدود طراحی میشوند.
نتیجهگیری
تصفیه فاضلاب چرمسازی و دباغی یک فرآیند پیچیده و چندمرحلهای است که شامل روشهای فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی است. با توجه به تنوع و شدت آلایندهها، استفاده از روشهای ترکیبی و نظارت دقیق بر کیفیت فاضلاب از اهمیت بالایی برخوردار است. بهبود مداوم تکنولوژیهای تصفیه، مدیریت مؤثر مواد شیمیایی، و کاهش تولید فاضلاب میتواند به حفظ محیط زیست و کاهش هزینههای تصفیه کمک کند.
